Νίκος Εγγονόπουλος και υπερρεαλισμός

 Νίκος Γεωργατσέλος, Νικήτας Σταθέας, Κωνσταντίνος Φοινικόπουλος 

Αθήνα, Ιούνιος, 2025

1.Εισαγωγή

Ο Νίκος Εγγονόπουλος και το έργο που έχει δημιουργήσει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του έχουν αποτελέσει αντικείμενο έρευνας για πολλούς ερευνητές μέσα στα χρόνια. Με αφορμή την δημοσιοποίηση μέρους του αρχείου του Νίκου Εγγονόπουλου από την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών και στο πλαίσιο του μαθήματος «Νεοελληνική Λογοτεχνία στα ΜΜΕ» αποφασίστηκε από την ομάδα μας η δημιουργία μίας εργασίας, η οποία θα αναδείκνυε μέρος από το πρώτο στάδιο της πορείας του Νίκου Εγγονόπουλου, καθώς και του τρόπου, με τον οποίο εισήγαγε τον υπερρεαλισμό στην Ελλάδα. Επιλέχθηκε η δεκαετία του 30’ σαν αντικείμενο εργασίας, καθώς το έργο, που ο Νίκος Εγγονόπουλος είχε δημιουργήσει εκείνη την περίοδο, ήταν ιδιαιτέρως πλούσιο και είχε αρκετό ενδιαφέρον. Τόσο η λογοτεχνική όσο και η εικαστική τέχνη του Εγγονόπουλου έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ωστόσο η απλή παρουσίαση τους δεν θα μπορούσε να αναδείξει την πλήρη αξία του έργου αυτού. Γι’ αυτό και τα μέλη της ομάδας μας αποφάσισαν την δημιουργία ενός μίνι ντοκιμαντέρ, στο οποίο παρατίθενται μερικά από τα πιο σημαντικά κομμάτια και στοιχεία της δεκαετίας το ‘30, που αφορούν τον Νίκο Εγγονόπουλο.

Η ιδέα αυτή γεννήθηκε με αφορμή την εκπομπή «Η μηχανή του χρόνου», η οποία παραθέτει ιστορικά στοιχεία και γεγονότα με έναν τρόπο ιδιαίτερα δημιουργικό. Σε ένα αντίστοιχο πλαίσιο θέλαμε κι εμείς να παραθέσουμε τα ιστορικά στοιχεία που διαθέτουμε για την ζωή του Εγγονόπουλου κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ‘30. Έτσι, βρεθήκαμε στον λόφο του Φιλοπάππου ένα σημείο με πανοραμική θέα της Ακρόπολης, την οποία ο Νίκος Εγγονόπουλος τόσο αγαπούσε. Η επιλογή του συγκεκριμένου λόφου είχε ιδιαίτερη σημασία για την ομάδα μας, διότι αποτελούσε πολύ σημαντική τοποθεσία για την υλοποίηση της όλης εργασίας και, ενώ αρχικά βασιστήκαμε στην συγκεκριμένη ιδέα, μετέπειτα δεν γνωρίζαμε το αν αυτή μπορεί να υλοποιηθεί.

Με την εργασία αυτή είχαμε σαν κύριο στόχο να αναδείξουμε τα πρώτα στάδια της καλλιτεχνικής ζωής του Εγγονόπουλου αλλά και τις επιρροής, που φαίνεται να είχε στην εισαγωγή του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα. Θεωρούμε πως τα πρώτα χρόνια αποτελούν την θεμελιώδη βάση του κάθε καλλιτέχνη για την μετέπειτα πορεία του και με βάση το μέγεθος του έργου του Νίκου Εγγονόπουλου δεν μπορούμε να μην δώσουμε ιδιαίτερη σημασία στα πρώτα χρόνια του καλλιτέχνη. Η προβολή του έργου, που ο κάθε καλλιτέχνης έχει δημιουργήσει έχει πολύ ενδιαφέρουσες βάσεις, και όπως και στην συγκεκριμένη περίπτωση, οι βάσεις αυτές δεν θα πρέπει να περνούν απαρατήρητες.

Όπως μπορεί να δει κανείς και στα επόμενα κεφάλαια της εργασίας αυτής, αξιοποιήθηκε μεγάλο μέρος του έργου, που Νίκος Εγγονόπουλος δημιούργησε την δεκαετία του ‘30, ενώ αναζητήθηκε και μεγάλο μέρος ιστορικού αρχείου από άλλες πηγές, προκειμένου να αποτυπωθεί σωστά και το εκπαιδευτικό αντικείμενο με το οποίο ο Νίκος Εγγονόπουλος είχε ασχοληθεί εκείνη την δεκαετία.

2.     Θεωρητικό και Ιστορικό Πλαίσιο

Όπως είναι φυσικό η εργασία μας δεν θα μπορούσε να ξεκινάει παραθέτοντας απλά στοιχεία της δεκαετίας του ‘30 για τον Εγγονόπουλο, ιδιαίτερα και με τη μορφή, που αποφασίσουμε να της δώσουμε, αυτή του ντοκιμαντέρ. Η εργασία μας ξεκινά με μία πολύ μικρή ιστορική αναδρομή στα πρώτα χρόνια της ζωής του Εγγονόπουλου αλλά και της οικογένειας του. Στοιχεία για τον πατέρα, την μητέρα του αλλά και το θείο του, ο οποίος τον βοήθησε σε μεγάλο βαθμό στα πρώτα χρόνια της ζωής του, παρατίθενται στο πρώτο μέρος της εργασίας και βασίζονται κυρίως σε τεκμηριωμένες πηγές του διαδικτύου. Παράλληλα μαθαίνουμε και μερικές πληροφορίες για τα πρώτα στάδια της εκπαιδευτικής ζωής του νεαρού Εγγονόπουλου, αλλά και για την μετέπειτα υλοποίηση της στρατιωτικής του θητείας.

Γενικότερα το έργο του Δημήτρη Τζιόβα «ο μύθος της γενιάς του ‘30» και του Mario Vitti «η γενιά του ‘30» λόγω των ιστορικών πλαισίων και των πληροφοριών που διαθέτουν μας βοήθησαν ιδιαίτερα να αναπτύξουμε την έρευνα μας και να προβάλλουμε τα σωστά ιστορικά στοιχεία χωρίς παρατυπίες. Τα εικαστικά έργα που βρίσκονται στο Αρχείο της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών μας βοήθησαν, επίσης, καθώς τα εντάξαμε σε μεγάλο βαθμό στην εργασία μας, παραθέτοντας τα ανάλογα και με το χρονικό πλαίσιο και το θέμα στο οποίο μας ενδιάφερε να αναφερθούμε, δηλαδή τον υπερρεαλισμό. Ταυτόχρονα, εμβαθύναμε και στην έννοια του σουρεαλισμού, ο οποίος σύμφωνα με τον οργανισμό Tate «…αποσκοπεί στην επανάσταση της ανθρώπινης εμπειρίας. Εξισορροπεί μια ρεαλιστική αντίληψη της ζωής με μία, που αναγνωρίζει τη δύναμη του ασυνείδητου και των ονείρων. Οι καλλιτέχνες του κινήματος βρίσκουν μαγεία και παράξενη ομορφιά στο απροσδόκητο και το ανατριχιαστικό, στο παραμελημένο και το μη συμβατικό. Στον πυρήνα του έργου τους βρίσκεται η προθυμία να αμφισβητήσουν επιβληθείσες αξίες και πρότυπα και η αναζήτηση της ελευθερίας.»

Το οικογενειακό πλαίσιο στο οποίο αναφερθήκαμε αρχικά βασίστηκε και στις εικόνες από τα άλμπουμ στα οποία μας δόθηκε πρόσβαση κατά τις επισκέψεις μας στο αρχείο του Νίκου Εγγονόπουλου. Αξιοποιήθηκαν φωτογραφίες από τον νεαρό Νίκο αλλά και από τα μαθητικά του χρόνια ως εσωτερικός σε σχολείο του Παρισιού. Ακόμα υπάρχει αναφορά στην επιστροφή του Εγγονόπουλου στην Αθήνα το 1927 προκειμένου να εκτελέσει την στρατιωτική του θητεία συνοδευόμενη και πάλι από το αντίστοιχο φωτογραφικό αρχείο.

Στην συνέχεια γίνεται αναφορά στα πρώτα στάδια της εργασιακής περιόδου του Εγγονόπουλου. Στις αρχές της δεκαετίας του 30 ο Νίκος  Εγγονόπουλος εργάζεται στην Διεύθυνση Σχεδίων Πόλεων του ελληνικού δημοσίου, ενώ παράλληλα έχει ξεκινήσει και τις σπουδές του στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, όπως επιβεβαιώνεται και από το βιογραφικό του σημείωμα, δημοσιευμένο στην ιστοσελίδα eikastikon.gr. Εκεί παρακολουθεί το εργαστήριο του Φώτη Κόντογλου, ένα εργαστήριο που παράλληλα παρακολουθεί και ο Ιωάννης Τσαρούχης όπως μπορεί να επιβεβαιωθεί και από το ιστορικό αρχείο που η Εθνική Πινακοθήκη διαθέτει. Ο Εγγονόπουλος παρακολούθησε τα εργαστήρια πολλών άλλων, όπως ο Κωνσταντίνος Παρθένης, Δημήτριος Μπισκίνης, Θωμάς Θωμόπουλος και Γιάννης Κεφαλληνός, ωστόσο ο Κόντογλου ήταν ο σημαντικότερος για τον Εγγονόπουλο. Όπως επίσης επιβεβαιώνεται από τα ιστορικά δεδομένα και την Εθνικής Πινακοθήκης ο Εγγονόπουλος συνεργάστηκε με τον Τσαρούχη προκειμένου να σχεδιάσουν τις τοιχογραφίες του σπιτιού του Φώτη Κόντογλου.

Ο Εγγονόπουλος αποτέλεσε έναν από τους πρωτεργάτες του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα και το έργο του μπορούμε να πούμε πως βασίζεται σε αυτό το κίνημα τέχνης. Ο πρώτος υπερρεαλιστής ήταν ο Μπρετόν ο οποίος έγραψε το μανιφέστο του υπερρεαλισμού το 1924. Ο υπερρεαλισμός στην Ελλάδα ήρθε το 1935. Βασικοί εκφραστές του συγκεκριμένου κινήματος είναι, αφενός, μέσω του μαρξισμού ο Νικόλαος Κάλας και μέσω της ψυχανάλυσης ο Ανδρέας Εμπειρίκος. Οι δυο αυτοί λογοτέχνες επιχείρησαν να διαδώσουν τον υπερρεαλισμό δημιουργώντας και μια ομάδα ατόμων, οι οποίοι ονομάζονταν υπερρεαλιστές, ωστόσο δεν τα κατάφεραν κυρίως λόγω του καθεστώτος της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά το οποίο ξεκίνησε από την 4 η Αυγούστου 1936 και το οποίο, σύμφωνα και με την «Μηχανή του Χρόνου», δίωκε κάθε διαφορετική ιδεολογία.

Παρά το καθεστώς της δικτατορίας ο Εμπειρίκος με τον Κάλα ξεκινούν την έκδοση του περιοδικού «Νέα Φύλλα», το οποίο αποτελεί και το πρώτο σουρεαλιστικό περιοδικό στην Ελλάδα. Στην ομάδα του περιοδικού εντάσσεται και ο Νίκος Εγγονόπουλος το 1938 δημοσιεύοντας σε αυτό την ποιητική του συλλογή «Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν», μια συλλογή η οποία είχε δεχθεί βαρύτατες κριτικές και είχε αποτελέσει αντικείμενο φιλολογικού σκανδάλου και χλευασμού. Την επόμενη χρονιά ο Εγγονόπουλος δημοσιεύει την ποιητική του συλλογή «Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής», ωστόσο το 1939 αποτελεί χρονιά ορόσημο κυρίως για την εικαστική του τέχνη, καθώς τότε έκανε την πρώτη του εικαστική υπερρεαλιστική έκθεση στο σπίτι του Κάλα, καθώς και μια ακόμη έκθεση στην Νέα Υόρκη, κάτι που μπορούμε να δούμε και μέσα από το ιστορικό αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης.

Πέρα από τις εκθέσεις αυτές, μπορεί κανείς να πει πως το 1939 είναι ίσως η πιο γόνιμη εικαστικά χρονιά για τον Εγγονόπουλο καθώς όπως μπορεί να δει κανείς μέσα από το αρχείο του, τότε υπέγραψε μερικούς από τους πιο γνωστούς του πίνακες. Η «Δήλος», η «Μεταθανάτια Αυτοπροσωπογραφία» καθώς και άλλοι πίνακες που ο Εγγονόπουλος υπέγραψε τότε αποτελούν τα πρώτα δείγματα μιας πολύ λαμπρής καριέρας και προβάλλονται σε μεγάλο βαθμό μέσα από την συγκεκριμένη εργασία, προκειμένου να αναδειχθεί η επιρροή του Εγγονόπουλου στο κίνημα του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα.

3.     Περιγραφή του Δημιουργικού Έργου

                Το ντοκιμαντέρ μας με τίτλο «Νίκος Εγγονόπουλος και Υπερρεαλισμός», όπως έχει προαναφερθεί, αφορά τη ζωή και το έργο του Εγγονόπουλου, κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, καθώς και τον υπερρεαλισμό. Για τον σκοπό αυτό, στο ντοκιμαντέρ γίνεται χρήση πρωτογενών τεκμηρίων από το αρχείο, κυρίως φωτογραφιών από την παιδική, την νεανική μέχρι και την ενήλικη ζωή του καλλιτέχνη. Ταυτόχρονα, χρησιμοποιούνται οι πίνακες που δημιούργησε τη συγκεκριμένη περίοδο της ζωής του, αλλά και τα ποιήματα. Επιπλέον, γίνεται χρήση φωτογραφιών από το διαδίκτυο, όσον αφορά όλους τους ανθρώπους που αναφέρονται στο ντοκιμαντέρ και τέλος παρουσιάζονται και αποκόμματα από εφημερίδες της εποχές, τα οποία αποτελούν τμήμα του αρχείου που βρίσκεται στην Σχολή Καλών Τεχνών σε υλική μορφή, αλλά και άλλα τα οποία ανασύρθηκαν από το διαδίκτυο, σε ηλεκτρονική μορφή.

                Ουσιαστικά το ντοκιμαντέρ είναι χωρισμένο σε τρεις θεματικούς άξονες, αν και δεν έχουν χωριστεί με ξεκάθαρο τρόπο τα κεφάλαια στη διάρκεια του ντοκιμαντέρ. Ο πρώτος θεματικός άξονας είναι τα νεανικά και φοιτητικά χρόνια του Νίκου Εγγονόπουλου, κατά τα οποία ήταν εσωτερικός σε λύκειο του Παρισίου και ήρθε σε επαφή με κίνημα του υπερρεαλισμού και ύστερα, συνέχισε τις σπουδές του στην Ελλάδα, στην ανώτατη σχολή καλών τεχνών, τα οποία διαμόρφωσαν την καλλιτεχνική του παιδεία. Ο δεύτερος άξονας αφορά τον υπερρεαλισμό και πιο συγκεκριμένα τη γέννηση του στη Γαλλία, την άφιξη του ρεύματος στην Ελλάδα και την προσπάθεια διάδοσής του από τους εκφραστές του και τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν. Τέλος, ο τρίτος θεματικός άξονας, αφορά το καλλιτεχνικό έργο, που παρήγαγε ο Εγγονόπουλος, τόσο με τους πίνακές του, όσο και με τα ποιήματα του αλλά και τις άλλες δουλειές του, όπως τα σκηνικά θεατρικών παραστάσεων.

Προκειμένου να παρουσιαστούν με κατανοητό τρόπο, οι παραπάνω πληροφορίες, αποφασίστηκε να οργανωθούν και να διηγηθούν με χρονολογική σειρά. Έτσι καλύπτεται ένα εύρος από την αρχή της ζωής του Νίκου Εγγονόπουλου μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ‘30, καθώς, όπως έχει προαναφερθεί, οι προσλαμβάνουσες που έλαβε ο καλλιτέχνης κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του επηρέασαν βαθύτατα το καλλιτεχνικό του έργο. Όσον αφορά το υλικό, που αξιοποιείται, επιλέχθηκαν οι πιο αντιπροσωπευτικές φωτογραφίες, κατά τη δική μας άποψη, από την προσωπική συλλογή του Νίκου Εγγονόπουλου, που βρίσκονται στο αρχείο της βιβλιοθήκης της Σχολής Καλών Τεχνών. Ταυτόχρονα, χρησιμοποιήθηκαν και οι πίνακες που δημιούργησε ο καλλιτέχνης, ειδικά το 1939, δηλαδή την πιο παραγωγική χρονιά της περιόδου, που εξετάσαμε. Τέλος, υπάρχουν φωτογραφίες από όλους τους τους σημαντικούς ανθρώπους που αναφέρονται στο ντοκιμαντέρ μας και επηρέασαν βαθύτατα τη ζωή και το έργο του Νίκου Εγγονόπουλου.

Εκτός των άλλων, επιλέξαμε να φτιάξουμε ένα σύντομο ντοκιμαντέρ, αφενός, λόγω του πολιτιστικού υποβάθρου της ομάδας, καθώς ασχολούμαστε με τον κινηματογράφο και τα ντοκιμαντέρ, τόσο σε επίπεδο παρακολούθησης στην καθημερινότητα μας, όσο και στην παραγωγή τους, κυρίως στη διάρκεια της ακαδημαϊκής μας πορείας, αλλά και επειδή δύο από εμάς είμαστε στην κατεύθυνση του πολιτισμού. Αφετέρου, καθώς θεωρούμε ότι η εικόνα και η αφήγηση αποτελούν τον πιο άμεσο και ενδιαφέρον τρόπο, για να παρουσιάσουμε τις γνώσεις, που αποκομίσαμε από την έρευνά μας.

Την ίδια στιγμή, η παραγωγή ενός ντοκιμαντέρ είναι κάτι το εξαιρετικά ενδιαφέρον σε όλες τις πτυχές του. Ξεκινώντας με τη συλλογή των δεδομένων, τη συγγραφή του σεναρίου, τα γυρίσματα και το μοντάζ, είναι μια σειρά διαδικασιών, οι οποίες απαιτούν όλες, διαφορετικές δεξιότητες και γνώσεις και οι οποίες δημιουργούν την αίσθηση, ότι παράγεται ποιοτικό έργο.

 Όπως έχει αναφερθεί οι φωτογραφίες, οι πίνακες και τα αποσπάσματα από τα ποιήματα, που δημιούργησε ο Νίκος Εγγονόπουλος, που χρησιμοποιούνται στην εν λόγω εργασία, όπως έχει αναφερθεί, είναι τοποθετημένα με χρονολογική σειρά.

 Στα πλαίσια της ανάλυσης του έργου του Νίκου Εγγονόπουλου, που χρησιμοποιήθηκε θα αναλυθούν δύο από τους πίνακες που παρουσιάζονται στο ντοκιμαντέρ μας και τους οποίους δημιούργησε την περίοδο που εξετάσαμε. Στον πίνακα «Δήλος» (1939), είναι εμφανής η αντίθεση ανάμεσα στη ρεαλιστική αντίληψη για το νησί της Δήλου, το οποίο ήταν ιερός τόπος λατρείας κατά την αρχαιότητα, και του σουρεαλιστικού κόσμου που προκύπτει μέσα από τις φανταστικές μορφές και τα παράξενα τοπία του πίνακα. Με τον ίδιο τρόπο, ο πίνακας «Μεταθανάτια αυτοπροσωπογραφία» (1939) παρουσιάζει  έναν ιδιαίτερα χαρακτηριστικό σουρεαλιστικό συνδυασμό εικόνας και ιδεών. Ο Εγγονόπουλος φτιάχνει την αυτοπροσωπογραφία, συνδυάζοντας την ενδιάμεση κατάσταση, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως φάντασμα. Έτσι δημιουργεί μια εικόνα, με όσα τον περιβάλλουν, που αντλεί στοιχεία από την έννοια του θανάτου.

Και οι δύο πίνακες του Εγγονόπουλου «Δήλος» και «Μεταθανάτια αυτοπροσωπογραφία» ενσωματώνουν την φιλοσοφία του σουρεαλισμού, καθώς ο καλλιτέχνης συνδυάζει τη λογική με το παράδοξο και οι πίνακές του μοιάζουν να είναι βγαλμένοι από όνειρο. Έτσι χάρη και στους δύο πίνακες, μπορεί να ανασύρει στοιχεία από το ασυνείδητο του και να φτάσει στα όρια της την φαντασία του, σπάζοντας το φράγμα του ρεαλισμού και αμφισβητώντας τις συμβατικές αξίες.

4.     Περιγραφή της Δημιουργικής Διαδικασίας

Για την δημιουργία του ντοκιμαντέρ ακολουθήσαμε κάποια σημαντικά βήματα, ώστε να έχουμε ορθές και σωστές πληροφορίες για την ζωή του Νίκου Εγγονόπουλου την δεκαετία του 30’ και ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι όσο πιο όμορφο γίνεται τεχνικά (οπτικά και ακουστικά).

Αρχικά, η διαδικασία ξεκίνησε με την συλλογή φωτογραφικού υλικού από το αρχείο του Εγγονόπουλου στην βιβλιοθήκη Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, η οποία θα χρησιμοποιούνταν στο ντοκιμαντέρ. Υπήρξε προσπάθεια εύρεσης οπτικοακουστικού υλικού του Εγγονόπουλου από εκείνη την περίοδο αλλά δυστυχώς δεν υπήρχε κάποιο στο αρχείο και ούτε μπορέσαμε να βρούμε κάτι σχετικό στο διαδίκτυο. Έπειτα ξεκινήσαμε να ψάχνουμε πληροφορίες για την ζωή του Εγγονόπουλου εκείνη την περίοδο και στο διαδίκτυο. Σε αυτή την διαδικασία, όπως και στις περισσότερες, συμμετείχαμε και τα τρία μέλη της ομάδα ώστε να επιτευχθεί ο στόχος γρηγορότερα και για να μην τύχει να παραλείψουμε κάποια σημαντική πληροφορία η την αναφορά σε κάποιο σημαντικό πρόσωπο.

Εφόσον είχαμε μαζέψει όλες τις σημαντικές πληροφορίες που χρειαζόμασταν όπως υλικό για να αξιοποιήσουμε στη δημιουργία του ντοκιμαντέρ, ξεκινήσαμε να αναλύουμε τις πληροφορίες που είχαμε μαζέψει. Έτσι από απλές σημειώσεις ξεκινήσαμε να δημιουργούμε ένα κείμενο το οποίο ανέλυε την ζωή του Εγγονόπουλου τη δεκαετία του 30’ με αναλυτικές πληροφορίες. Το ίδιο κείμενο, με κάποιες μικρές αλλαγές, χρησιμοποιείται στο ντοκιμαντέρ ως η αφήγηση του. Η διαδικασία της συγγραφής του κειμένου διήρκησε περίπου 2 μέρες μέχρι να φτάσει στην τελική του μορφή.

Μετά από την ολοκλήρωση της συγγραφής της αφήγησης έπρεπε να αποφασίσουμε τι μορφή θα είχε το ντοκιμαντέρ. Στην αρχή θέλαμε να είναι απλά φωτογραφικό υλικό με κάποια βίντεο με τον Εγγονόπουλο, αλλά όπως προαναφέρθηκε δεν μπορέσαμε να βρούμε τέτοια βίντεο. Έτσι, παίρνοντας έμπνευση από την εκπομπή «Μηχανή του Χρόνου», αποφασίσαμε να κάνουμε γυρίσματα σε έναν εξωτερικό χώρο και να φαινόμαστε και εμείς στην κάμερα ως παρουσιαστές-αφηγητές του ντοκιμαντέρ. Ο εξωτερικός χώρος που διαλέξαμε για τα γυρίσματα ήταν ο λόφος Φιλοπάππου και η θέα που έχει ο χώρος, δηλαδή η θέα της Ακρόπολης. Αποφασίσαμε ότι αυτό ήταν ένα ιδανικό σημείο καθώς η Ακρόπολη και η αρχαιότητα αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης πολλών εικαστικών έργων του Εγγονόπουλου και ήταν κάτι το οποίο ο ίδιος θαύμαζε ιδιαίτερα. Τα γυρίσματα έγιναν ένα Σάββατο πρωί, το οποίο αποτέλεσε ένα μικρό πρόβλημα καθώς υπήρχε πολυκοσμία και έντονη φασαρία, άρα ήταν λίγο προβληματικό το να βρεθούν αρκετά ήσυχοι χώροι για τα γυρίσματα. Όταν πλέον βρέθηκαν οι χώροι ξεκίνησαν τα γυρίσματα. Χρησιμοποιήθηκαν δυο IPhone 13, ένα για την λήψη των πλάνων και ένα ως μικρόφωνο, καθώς λόγο του αέρα κάποια πλάνα μπορεί να είχαν κακό ήχο. Έτσι εξασφαλίσαμε το σωστό οπτικοακουστικό υλικό για τα γυρίσματα. Η διαδικασία αυτή διήρκησε περίπου 4-5 ώρες καθώς δεν υπήρχαν πολλά πλάνα να γίνουν και χρειάστηκαν σχετικά λίγα retakes.

Αφού ολοκληρώθηκε και αυτή η διαδικασία με επιτυχία, ξεκίνησε η επόμενη και τεχνικά πιο δύσκολη, αυτή του μοντάζ του ντοκιμαντέρ. Ξεκινήσαμε έχοντας συλλέξει όλο το υλικό που είχαμε βρει και τραβήξει και κάνοντας ένα «ξεσκαρτάρισμα» του κρατώντας τις καλύτερες λήψεις από τα γυρίσματα μας όπως και το υλικό που πιστεύαμε θα ήταν πιο σωστό για να χρησιμοποιήσουμε στο ντοκιμαντέρ. Μόλις ολοκληρώθηκε αυτό ξεκινήσαμε το μοντάρισμα. Ο Νίκος ήταν υπεύθυνος για αυτό και έτσι είχαμε μπει σε μια ομαδική κλήση για να βλέπουμε όλοι μαζι την διαδικασία αυτή και να ανταλλάζουμε ιδέες για το τι μπορεί να αλλάξουμε, πώς να κάνουμε κάτι, τι ήχο να βάλουμε και τα λοιπά. Η διαδικασία του μοντάζ διήρκησε περίπου 8 ώρες καθώς κάναμε αρκετές αλλαγές και προσπαθήσαμε να βγει όσο το δυνατόν καλύτερο γίνεται. Το μοντάζ έγινε στην εφαρμογή DaVinci Resolve, η οποία είναι η πιο γνωστή και πιο εύχρηστη εφαρμογή μοντάζ βίντεο.

5.     Συμπεράσματα

Καθ’ όλη την διάρκεια της δημιουργίας του ντοκιμαντέρ, από την σύλληψη της ιδέας μέχρι και την υλοποίηση της, μας δημιουργήθηκε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ζωή του Εγγονόπουλου και τα έργα του. Ανακαλύψαμε διάφορα σημαντικά έργα και σημαντικά στοιχεία για την ζωή του, που μας εξέπληξαν και μας δημιούργησαν ενδιαφέρον να ψάξουμε περαιτέρω και για άλλες πληροφορίες πέρα από την χρονική περίοδο στην οποία στηρίζεται το ντοκιμαντέρ.

Η δημιουργική αυτή διαδικασία, όπως προαναφέρθηκε, μας δημιούργησε πολλά ερωτήματα και απορίες για την υπόλοιπη ζωή του Εγγονόπουλου. Έτσι μπήκαμε σε μια διαδικασία εξερεύνησης της ζωής του για να απαντηθούν ερωτήματα όπως: πότε ακριβώς ξεκίνησε η ενασχόληση του με την ποίηση και την εικαστική δημιουργία; - Πότε εντρύφησε στον υπερρεαλισμό; - Ποια ήταν η καλλιτεχνική του εξέλιξη ανά την πάροδο των χρόνων;

Μέσα από την δημιουργική προσέγγιση εμπλουτίζεται κατά πολύ ο τρόπος που μπορεί κάποιος να κατανοήσει ένα καλλιτεχνικό έργο. Αρχικά, αναλύοντας την χρονολογική περίοδο όπως και  την κοινωνικοοικονομική κατάσταση της περιόδου  της δημιουργία τού έργου διευκολύνεται κατά πολύ η κατανόηση των εκάστοτέ μηνυμάτων που προάγει το έργο το οποίο εξετάζεται.

Καταληκτικά, μερικές ιδέες που έχουμε για την βελτίωση του έργου μάς είναι η επιμήκυνση του με περαιτέρω πληροφορίες και η εμβάθυνση σε άλλες πτυχές της ζωής του Εγγονόπουλου εκείνη την περίοδο.

Βιβλιογραφία

Tate. (n.d.). Surrealism | Tate. https://www.tate.org.uk/art/art-terms/s/surrealism

Eikastikon.gr (2019.). Ζωγραφική – Νίκος Εγγονόπουλος – Βιογραφικό. https://www.eikastikon.gr/zografiki/egonopoulos_cv.html

Εθνική πινακοθήκη (Αθήνα). (2009.). Níkos Engonópoulos. https://www.nationalgallery.gr/artist/engonopoulos-nikos/

zouri1. (2013, 30 Ιουνίου). Νίκος Εγγονόπουλος (1907–1985). https://zouri1.wordpress.com/2013/06/30/%CE%BD%CE%AF%CE%BA%CE%BF%CF%82-%CE%B5%CE%B3%CE%B3%CE%BF%CE%BD%CF%8C%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%BF%CF%82-1907-1985/

fatsimare. (2003, 4 Αυγούστου). Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου 1936. https://www.fatsimare.gr/kserete-oti/2003/08/04/to-kathestos-tis-4is-aygoystoy-1936/